2021-1

Kar dağıtımı, şirketlerin elde ettikleri net kârın şirket ortakları arasında payları nispetinde ve yasal düzenlemeler ve şirket sözleşmesi çerçevesinde paylaşımı şeklinde tanımlanabilir. Türk Ticaret Kanunu'na (TTK) göre, kâr dağıtım yetkisi anonim şirketlerde genel kurulun, limited şirketlerde ise ortaklar kurulunun devredilemez yetkilerindendir.

Kar dağıtımı konusu, esas itibariyle Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında düzenlenmekle birlikte, şirketlerce dağıtılacak kar paylarının şirketlerin vergiye esas kazançlarını etkilemesi bakımından ve kar dağıtımının elde edenler açısından menkul sermaye geliri olması yönünden vergi mevzuatında da genişçe işlenmektedir.

Bu makalede, kar dağıtımına esas kazancın belirlenmesinde hangi finansal tabloların dikkate alınacağı konusu irdelenirken, 2020 yılına ilişkin olarak getirilen kar dağıtımı sınırlamasına ilişkin alt düzenlemelerdeki konuyla ilgili açıklamalara yer verilecektir.

1. TTK ve SPK Açısından Kar Dağıtımına Esas Finansal Tablolar

Finansal tablolara yönelik mevzuat gereğince, şirketler bir yandan VUK hükümlerine göre düzenlenen Tek Düzen Muhasebe Sistemi çerçevesinde defter kayıtlarını düzenlerken (bu defterler çerçevesinde vergi beyanlarını hazırlarken); diğer yandan Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) çerçevesinde bağımsız denetime tabi tutulmakta ve buna göre hazırlanan finansal tabloları ilgili kurumlara sunmaktadır.

Finansal tabloların birden fazla muhasebe standardına göre hazırlanmasının gerekli kılınması, mali kayıtlarda yeknesaklığa ulaşıl masını engellediği gibi, emek ve kaynak israfı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, bu durum kar dağıtımında esas alınacak finansal tabloların hangisi olması gerektiği gibi uygulamaya ilişkin bazı mevzuların netleşmesine engel teşkil etmektedir.

Gerçekten, gerek kanun (TTK) metninde, gerekse konuya ilişkin yan/alt düzenlemelerde kar payı dağıtımına esas alınacak finansal tablolara ilişkin bir belirleme bulunmamaktadır. TTK’nın 88. maddesinde, ilgili gerçek ve tüzel kişilerce münferit ve konsolide finansal tablolar düzenlenirken, KGK tarafından yayımlanan TMS’ye, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara uyulmak zorunda olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, anılan Kanunun 64/5. maddesinde, bu kanuna tabi gerçek ve tüzel kişilerce, VUK'un defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümlerine uymak zorunda olunduğu hükme bağlanmıştır.

Buna göre, defter kayıtları TMS'ler çerçevesinde değil, VUK hükümlerine göre düzenlenir. Dahası, vergi matrahının tespitinde VUK çerçevesindeki kayıtlar esas alındığı gibi, kar dağıtımı da bu esaslara göre hazırlanacak tablolara göre yapılmaktadır.

Diğer taraftan, Sermaye Piyasası mevzuatına göre, TMS/TFRS'lere uygun hazırlanan finansal tablolara göre belirlenen kâr tutarı, kâr dağıtımına esas alınmakla birlikte; VUK'a göre tutulan kayıtlarda bulunan net dağıtılabilir kârdan veya diğer kaynaklardan karşılanabildiği sürece bu kârın dağıtılabilmesi mümkün olmaktadır. Başka bir deyişle, kâr dağıtımında üst sınır olarak VUK'a göre hazırlanmış finansal tablolardaki dağıtılabilir kârın belirlendiği anlaşılmaktadır.

2. Kar Dağıtımı Sınırlaması Düzenlemesi

17.04.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “7244 sayılı Kanun” ile TTK’ya geçici 13. madde eklenerek, devlet, il özel idaresi, belediye, köy ve diğer kamu tüzel kişilerinin pay sahibi olduğu şirketler ile sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait olan fonlar hariç olmak üzere;

• Sermaye şirketlerinin (2948 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca) 31.12.2020 tarihine kadar dağıtabilecekleri nakit kar payı tutarının, 2019 yılı net dönem karının yüzde yirmi beşini aşamayacağı,

• Anılan tarihe kadar geçmiş yıl karları ile serbest yedek akçelerin dağıtıma konu edilemeyeceği ve

• Genel kurulca yönetim kuruluna kar payı avansı dağıtılması konusunda yetki verilemeyeceği

hükme bağlanmış ve ardından 17.05.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Geçici 13. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” ile, sermaye şirketlerine yönelik geçici süreli kar dağıtımı sınırlamasına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.

3. Tebliğ Uyarınca Esas Alınacak Finansal Tablolar

Tebliğ, esas itibariyle 2019 yılına ilişkin dağıtabilecek nakit kar payı ve kar payı avans tutarlarına ilişkin geçici 13. madde ile getirilen sınırlamaya ilişkin uygulama usul ve esasları belirlenmekle birlikte, sınırlama konusuna konu kar dağıtımına esas alınacak tablolara da ilişkin hükümlere de yer verilmiştir.

Buna göre, kar payının tutarının hesaplanmasında;

• Finansal tablolarını Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından belirlenen standartlara uygun hazırlamak zorunda olanlar tarafından TTK’nın 88. maddesine göre hazırlanan söz konusu tablolar,

• Bunlar dışında kalanlar tarafından ise Vergi Usul Kanununa göre hazırlanan finansal tablolar

esas alınacak olup, dağıtılması öngörülen kar payı tutarı, VUK’a göre tutulan kayıtlarda bulunan kar dağıtımına konu kaynakların toplam tutarını aşamayacaktır.

Halka açık olmayan ticaret şirketleri bakımından kar dağıtımı için hangi finansal raporların esas alınacağı yasal düzenlemelerde ilk defa yer almış ve sermaye piyasası mevzuatına paralel şekilde yasal (VUK çerçevesindeki) kayıtlarda hesaplanan kar dağıtımına konu kaynak tutarı, kar dağıtımında üst sınır olarak belirlenmiştir.

4. Kar Dağıtımında Esas Alınacak Finansal Tablolar Geçici Maddeye Özgü Bir Düzenleme midir?

Düzenlemenin yalnızca geçici madde kapsamındaki kar dağıtımının uygulamasında (dağıtılamayacak karın tespit edilmesine) yönelik olduğu ya da tüm kar payı dağıtımlarında dikkate alınacak bir belirleme olduğu konusunda görüş farklılıkları bulunmaktadır. Ayrıca, kar payının hesabında üst limit olarak VUK tablolarının esas alınmasını öngören bu düzenlemenin, finansal tablolarını KGK tarafından belirlenen standartlara göre hazırlayan şirketler bakımından, 31.12.2020 tarihine kadar geçerlilik taşıyacak olan TTK’nın geçici 13. maddesi kapsamındaki kar dağıtımları için uygulanabileceği ve geçici 13. madde haricindeki durumlarda genel uygulama olarak kabul edilemeyeceği görüşüyle birlikte aksi yöndeki görüş varlık göstermektedir.

Bu görüş zenginliğinin nereye bağlanacağı kuşkusuz ilerleyen dönemlerde yayımlanacak yasal düzenlemelerle ortaya çıkacaktır. Bu noktada, uluslararası standartlara uygun şekilde hazırlanan finansal tablolar çerçevesinde elde edildiği tespit edilen karın dağıtılamamasını makul olmadığını düşünmekle birlikte, kamu idaresinin tüm kar paylarına ilişkin düzenlemelerinde de sermaye piyasası düzenlemelerine paralel şekilde her türlü kar dağıtımı için VUK tablolarında tespit edilen kar tutarlarını üst sınır olarak belirleyeceği kanaatindeyim.

Diğer taraftan TTK uygulamaları bakımından karın elde edildiği -KGK standartları çerçevesinde üretilen finansal tablolar doğrultusunda- net olduğundan, bu karın dağıtılmasının sorun teşkil etmeyecektir. Buna karşın, vergi uygulamalarında yasal kayıtlarda “olmayan” karın dağıtımı gibi bir durum oluşacağından;

• Karşılığı olmayan tutarın dağıtılması durumunda "işletmeden çekilmiş" kabul edilmesi veya

• Bu tutarın kâr dağıtımı kabul edilmediği için "ortaklara verilen borç" niteliğinde olduğu kabul edilmesi

ileri sürülebileceğinden vergisel yönden cezai işlem uygulanması gündeme gelebilecektir.