2021-4

İhracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin süreler, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında Kanun ile bu kanuna dayanılarak yayımlanan 32 Sayılı Karar ile belirlenmiştir. Konuya ilişkin al düzenlemeler ise Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan tebliğler ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan genelgeler yoluyla düzenlenmektedir.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 8. maddesine dayanılarak çıkarılan 2018-32/48 sayılı Tebliğ ile, yayımlandığı 04.09.2018 tarihi itibariyle, ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemeyeceği belirlenmiştir. Sözü edilen 180 gün azami süre olup bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır.

Banka aracılığı ile getirilen dövizlerin Türk Lirası’na çevrilme zorunluğu ise kaldırılmıştır

Tebliğ’in 5, 6, 7 ve 8. maddelerindeki ifadelerden ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğunun mal ihracını kapsadığı, hizmet ihracatını kapsamadığı anlaşılmaktadır. Serbest bölgelere yapılan ihracat işlemleri 2018-32/48 sayılı Tebliğ hükümleri kapsamındadır. Özelliği olan ihracat işlemlerine ilişkin özel süreler belirlenmiş olup makalenin ilerleyen bölümlerinde açıklanacaktır.

Diğer yandan, İran, Suriye ve Lübnan’a yapılan ihracat işlemleriyle ilgili olarak 180 günlük sürede ihracat bedelinin yurda getirilmesi şartı aranmayacaktır. Yurt içinde serbest dolaşımda bulunan malların gümrüksüz satış mağazalarında satılmak üzere bu mağazalara veya söz konusu mağazaların depolarına antrepo rejimi kapsamında antrepo beyannamesi ile alındığı işlemler için de yine 180 günlük sürede ihracat bedelinin yurda getirilmesi şartı aranmayacaktır.

Sözleşmelerle belirlenen süreler

İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde, bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemeyecektir. Öngörülen vadenin tespiti için ihracatçının yazılı beyanıyla birlikte vade içeren sözleşmenin ya da vadeyi tevsik niteliğini haiz proforma fatura veya poliçenin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

İhracat bedellerinin tahsil şekilleri

İhracat bedelleri 2018-32/48 Sayılı Tebliğ’in 3. maddesinin ikinci fıkrası çerçevesinde “Akreditifli Ödeme”, “Vesaik Mukabili Ödeme”, “Mal Mukabili Ödeme”, “Kabul Kredili Akreditifli Ödeme”, “Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme”, “Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme”, “BPO (Banka Ödeme Yükümlülüğü)” ve “Peşin Ödeme” şekillerine göre gerçekleştirilir. Ayrıca, Gümrük Beyannamesi’nin (GB) 28. hanesine tahsil işleminde kullanılan ödeme şekli yazılır.

• Birden fazla ödeme şeklinin kullanılması durumunda kullanılan diğer ödeme şekilleri GB’nin açıklama kısmına yazılır.

• İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, bedelin beyan edilenden farklı bir döviz üzerinden getirilmesi mümkündür.

• Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında yurda döviz getirilmesi mümkündür.

• İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi ve nakit beyan formu düzenlenmesi zorunludur.

Peşin döviz karşılığı ihracatta süreler

Konuya ilişkin olarak İhracat Genelgesi’nin 6. maddesinde kapsamlı düzenlemelere yer verilmiştir.

• Peşin bedel karşılığı ihracatın 24 ay içerisinde yapılması zorunludur.

• Peşin döviz karşılığında 24 ay içerisinde ihracat yapılmaması veya bu süre içerisinde peşin döviz tutarının tamamının tek seferde iade edilmemesi durumunda bu tutar kambiyo mevzuatı açısından prefinansman kredisi hükümlerine tabidir. Peşin bedelin iadesine ilişkin KKDF mevzuatı hükümleri saklıdır.

Özelliği olan ihracatta özel süreler

Yapılma şekli itibariyle kendine has özelliği olan ihracatta bedelin yurda getirilmesine ilişkin yükümlülükler de farklılık arz etmektedir.

• Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

• Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışa takiben; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini takip eden 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

• İlgili mevzuat hükümlerine göre yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

• Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

İhracat bedelinin tahsili ve kabulü

Özelliği olan ihracat için 7. maddedeki ihraç tarihleri ve süreler saklı kalmak kaydıyla, ihraç edilen malın GB’nin 22. hanesinde kayıtlı bedelinin yurda getirilerek, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB) düzenlenmesi zorunludur.

İhracat bedellerinin tahsili, satış sözleşmesinde belirlenen kurallar ve uluslararası ticari uygulamalar çerçevesinde firmaların yazılı beyanına istinaden yukarıdaki bölümde bahsedilen şekillere göre gerçekleştirilir.

Türk Lirası ihracat

İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olmakla birlikte, Döviz üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında farklı bir döviz cinsinin veya Türk parası üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür.

• Peşin bedel ve alıcı firma prefinansmanı dışında ihracat bedelinin Türk Lirası olarak kabulü için satış sözleşmesi, akreditif mektubu veya banka garanti mektubunda bedelin Türk Lirası olarak tahsil edileceğinin beyan edilmiş olması veya alıcıya gönderilecek faturanın Türk lirası olarak düzenlenmiş ya da GB’nin 22. hanesinde Türk Lirası olarak beyan edilmiş olması gerekir.

• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne yapılan ihracatta, ihracat bedeli smz konusu belgelerde döviz olarak gösterilmiş olsa dahi Türk lirası olarak kabul edilebilir.

• Türk Lirası olarak tahsil edileceği beyan edilen ihracat bedelinin kısmen veya tamamen döviz olarak kabulü halinde GB'nin 22. hanesinde kayıtlı Türk Lirası tutar, GB'nin düzenlendiği tarih ile bedelin bankaya getirildiği tarihteki Merkez Bankası döviz alış kurlarından lehe olanı esas alınarak kabul edilecek döviz cinsine çevrilir.